زعفران گیاه بومی قاره آسیا و اروپاست که بیشتر به صورت خشک شده مورد استفاده قرار می گیرد. قیمت این ادویه نسبت به ادویه های دیگر بیشتر است. دلیل گرانقیمت بودن این ادویه هم این است که حدود ۴۰۰ هزار کلاله گیاه زعفران تنها یک کیلوگرم زعفران تولید می کنند.
زعفران گیاهی است که هم خوراکی بوده و هم سمی که بسیاری بر این باور هستند که استفاده بیش از حد از این چاشنی می تواند سلامت فرد استفاده کننده را تهدید کند. بنا بر افسانه های یونانی زئوس از همتایان خود می خواسته با زعفران حمام کنند تا نیروهای بیشتری را جذب کرده و قدرتشان چند برابر شود. در کهن ترین کتاب مصریان باستان که به ۱۵۵۰ سال قبل از تولد حضرت عیسی (ع) بر می گردد به نام زعفران اشاره شده است.
از مهمترین خواص زعفران از دیرباز می توان به آثار ضد درد، ضدعفونی کننده، ضد اسپاسم، تقویت کننده قوای جنسی، قوی تر کردن قلب، هضم کننده غذا، قاعده آور، کاهش دهنده کلسترول خون، کاهش دهنده پرفشاری خون، خلط آور، تقویت اعصاب و تقویت معده و رحم اشاره کرد.
مالیدن و ماساژ دادن لثه های کودکان در زمان رویش و التهاب لثه ها با کمک دم کرده زعفران، یکی دیگر از کارکردهای زعفران می باشد. به این نکته توجه داشته باشید ژل مخصوص لثه کودکان که بیشتر والدین از آن استفاده می کنند حاوی زعفران است.
زعفران نیروبخش و ضد گرفتگی عضلات می باشد و به طور سنتی برای انقباض ماهیچه های شکمی، گرفتگی ماهیچه ها و دردهای دوران قاعدگی استفاده می شود. تحقیقات اخیر نشان داده است که مصرف زعفران باعث تحریک احساسات نیز می شود. در واقع مصرف زعفران افزایش جریان خون و افزایش دمای بافت ها و تحریک جنسی را به همراه دارد. البته استفاده بیش از حد از این نوع ادویه بافت های رحم را تحریک می کند که ممکن است سبب خونریزی شود. طبق تحقیقات جدید صورت گرفته در کشور اسپانیا مصرف دائم زعفران به کاهش امراض قلبی کمک می کند. در تحقیقات دیگری نیز آثار کاهش تری گلیسیرید و کلسترول با مصرف زعفران به اثبات رسیده است.
راه تشخیص مرغوبیت زعفران:
زعفران اعلی و خالص را می توان از طریق رنگ و بو تشخیص داد. رنگ زعفران مرغوب، زرد مایل به نارنجی قرمز است. در ضمن زعفران بوی بسیار خوب و نافذی دارد به طوری که هر چه بوی زعفران بیشتر باشد، یعنی تازه تر است. باید به این نکته اشاره کرد که بوی کم زعفران نشان دهنده کهنه بودن زعفران یا خالص نبودن آن است.
طعم و رنگ خوب زعفران به نوع زعفران هم بستگی دارد. در صورت استفاده در غذا هر چه زعفران غلیظ تر باشد، رنگ آن زرد پررنگ، زرد مایل به طلایی یا قرمز می شود. هر چه رقیق تر باشد، رنگ آن کمتر می شود. در صورتیکه زعفران تازه باشد و دور از گرما، نور آفتاب و رطوبت در ظروف شیشه ای دربسته در شرایط مساعد نگهداری شده باشد، مزه و بویش بهتر خواهد شد. به یاد داشته باشید زعفران های دسته ای مرغوب ترین نوع زعفران هستند و طی روند جابجایی ممکن است قسمتی از زعفران خرد شود و تنها قسمت پایین آن باقی بماند که از مرغوبیت و ارزش آن می کاهد.